“…โรงเรียน ถือเป็นบ้านหลังที่สองของเด็กและเยาวชน การปกป้องเด็กและเยาวชนให้ห่างไกลบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้า จึงถือเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญของการขับเคลื่อนสังคมปลอดบุหรี่ ร่วมกับทุกภาคส่วนในสังคมไทย…” คุณครูกิจวัฒน์ แสนศรีระ รองผู้อำนวยการโรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร จังหวัดขอนแก่น บอกเล่าถึงจุดเริ่มต้นแรงบันดาลใจในการขับเคลื่อนกลไกการป้องกันบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้าในโรงเรียน

            โรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร สำนักงานเขตพื้นที่มัธยมศึกษาขอนแก่น (สพม.ขอนแก่น) ได้เข้าร่วมโครงการโรงเรียนปลอดบุหรี่ ซึ่งมีการดำเนินงานเพื่อให้สถานศึกษาที่ต่ำกว่าระดับอุดมศึกษาให้เป็นเขตปลอดบุหรี่ตามพระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. 2560 มีผลบังคับใช้ในวันที่ 4 กรกฎาคม  2560 ขับเคลื่อนการดำเนินงานโดยเครือข่ายครูเพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่ ที่เกิดจากการรวมตัวของครูที่มีจิตอาสามุ่งเน้นการสร้างค่านิยมที่ไม่สูบบุหรี่ในสังคมไทยและปกป้องเยาวชนจากการสูบบุหรี่ ทั้งการสร้างเสริมองค์ความรู้เกี่ยวกับบุหรี่และปลูกฝังค่านิยมเพื่อการไม่สูบบุหรี่แก่เยาวชนในโรงเรียน โดยยึดหลักแนวทางการดำเนินงาน 7 มาตรการ เพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่ ซึ่งสามารถนำไปปรับใช้ให้เข้าบริบทของแต่ละโรงเรียน

            “...โรงเรียนถือเป็นกลไกสำคัญ ในการส่งเสริมให้เด็กและเยาวชนรู้เท่าทันพิษภัยของบุหรี่ โดยเฉพาะอันตรายจากบุหรี่ไฟฟ้า...” คุณครูกิจวัฒน์ กล่าวซ้ำอีกครั้ง เพื่อยืนยันว่าโรงเรียนมีความสัมพันธ์และสำคัญกับเด็กและเยาวชนอย่างไร เพราะคุณครูกิจวัฒน์ เชื่อว่า “โรงเรียนเป็นด่านปกป้องเด็กและเยาวชนด่านแรกจากการใช้ยาและสิ่งเสพติด”

            “บุหรี่” ถือเป็นสิ่งเสพติดที่เด็กและเยาวชนเข้าถึงได้ง่าย เนื่องจากเป็นสารเสพติดที่ถูกกฎหมายและหาซื้อได้ง่าย แม้จะมีกฎหมายห้ามจำหน่ายให้แก่บุคคลที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปีก็ตาม และที่สำคัญบุหรี่ยังเป็นสิ่งเสพติดที่จะนำเด็กและเยาวชน ให้ก้าวไปสู่การใช้สารเสพติดที่ผิดกฎหมายและอันตรายในอนาคตได้เพิ่มมากขึ้นอีกด้วย “...ทุกวันนี้ เด็กและเยาวชนเข้าถึงบุหรี่ได้ง่ายและมองเป็นเรื่องปกติ โดยเฉพาะบุหรี่ไฟฟ้า ที่มีการแต่งกลิ่นและรสชาติที่หลากหลาย จูงใจทั้งผู้หญิงและผู้ชายให้อยากลอง สูบแล้วรู้สึกว่าทันสมัย โดดเด่น เป็นที่สนใจในสายตาสังคม โดยหารู้ไม่ว่ามีอันตรายมาก...” คุณครูกิจวัฒน์กล่าว

คุณครูกิจวัฒน์ เล่าถึงการดำเนินงานคร่าว ๆ เกี่ยวกับการขับเคลื่อนงานโรงเรียนปลอดบุหรี่ไว้ว่าโรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร มีการดำเนินกิจกรรมที่หลากหลาย โดยยึดแนวทางการดำเนินงาน 7 มาตรการ เพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่ โดยเริ่มต้นจากคณะผู้บริหารและครูในโรงเรียนเห็นความสำคัญของปัญหาการสูบบุหรี่ของนักเรียนในโรงเรียน จึงได้ร่วมกันกำหนดนโยบายให้ โรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร เป็นโรงเรียนปลอดบุหรี่ มีการจัดตั้งคณะกรรมการบริหารจัดการและดำเนินกิจกรรมโครงการภายในโรงเรียน ซึ่งการดำเนินกิจกรรมโครงการมีทั้งในและนอกหลักสูตรการจัดการเรียนการสอน ทั้งการสอดแทรกเนื้อหาเรื่องโทษและพิษภัยของบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้าในการเรียนการสอนของหลักสูตร การเปิดโอกาสให้นักเรียนมีส่วนร่วม ในการดำเนินกิจกรรมรณรงค์เพื่อสังคมปลอดบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้าที่หลากหลายทั้งในโรงเรียนและในชุมชน สำหรับนักเรียนที่สูบบุหรี่หรือบุหรี่ไฟฟ้า โรงเรียนก็มีระบบและกลไกในการดูแลช่วยเหลือนักเรียนในการลด ละ เลิกบุหรี่ด้วยเช่นกัน และมาตรการสุดท้าย คือ การจัดสภาพแวดล้อมเพื่อป้องกันการสูบบุหรี่ทั้งในโรงเรียนและชุมชนรอบ ๆ ซึ่งถือเป็นมาตรการที่คุณครูกิจวัฒน์ภูมิใจที่จะเล่าให้ฟังในวันนี้

            “...จากการประชุมคณะกรรมการดำเนินงานโรงเรียนปลอดบุหรี่ พวกเรามองเห็นจุดแข็งของโรงเรียนของเราคือ มีนักเรียนและครูที่มีความสามารถในการจัดกิจกรรมด้านศิลปะ...จึงนำแนวคิด “สาธาณศิลป์” เพื่อ “นิเวศสุนทรีย์” เป็นการสร้างสรรค์ศิลปะ บูรณาการกับแนวความคิดและองค์ความรู้ “โรงเรียนปลอดบุหรี่” และสร้างสรรค์ออกมาเป็นนวัตกรรมเด่น ถนนปลอดบุหรี่ โรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ การสร้างสภาพแวดล้อม ไม่ให้เอื้อต่อการสูบบุหรี่ในโรงเรียน โดยการสร้างสรรค์ผ่านงานศิลปะ...” คุณครูกิจวัฒน์ กล่าวด้วยน้ำเสียงที่เจือไปด้วยด้วยความภาคภูมิใจ

คุณครูกิจวัฒน์ กล่าวถึงผลลัพธ์การดำเนินการว่า

            “...ปัจจุบันนักเรียน จำนวน 934 คน ของโรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร ปลอดบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้า มีการเสริมสร้างความรู้ให้เท่าทันพิษภัยของบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้า สร้างความตระหนักให้การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อลดนักสูบหน้าใหม่ที่จะเกิดขึ้นในโรงเรียน...”

            คุณครูกิจวัฒน์ยังได้กล่าวต่ออีกว่า

            “...จากการพัฒนาศักยภาพครู นักเรียน เชื่อมโยงกับผู้ปกครองและคนในชุมชน ในการจัดสื่อรณรงค์ป้องกันบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้าในหลากหลายช่องทาง ส่งผลให้โรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร สพม.ขอนแก่น ได้รับรางวัล โล่เกียรติคุณ ศูนย์การเรียนรู้เพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่และเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ในระดับประเทศ ซึ่งจัดโดยเครือข่ายครูเพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่ มูลนิธิรณรงค์เพื่อการไม่สูบบุหรี่ และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เมื่อวันพุธที่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2566 ณ โรงแรมอัศวิน แกรนด์ คอนเวนชั่น กรุงเทพมหานครฯ และโรงเรียนยังได้รับมอบหมายให้เป็นแหล่งศึกษาดูงาน ศูนย์การเรียนรู้เพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่และเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ของภูมิภาคอีกด้วย...” คุณครูกิจวัฒน์ยิ้ม พร้อมทั้งยกภาพถ่ายโชว์

“...มาตรการการดำเนินงานโรงเรียนปลอดบุหรี่ ถือเป็นกุญแจสำคัญที่ช่วยให้รูปแบบการดำเนินงานเพื่อป้องกันการสูบบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้าในโรงเรียน มีความเป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น หากแต่ละโรงเรียนมีการปรับใช้ให้สอดคล้องและเหมาะสมกับบริบท อัตลักษณ์หรือจุดแข็งของแต่ละโรงเรียน ก็จะช่วยให้การป้องกันเด็กและเยาวชนในบ้านหลังที่สองที่เรียกว่า “โรงเรียน” ประสบผลสำเร็จได้อย่างแน่นอน..” คำทิ้งท้ายจากคุณครูกิจวัฒน์ แสนศรีระ รองผู้อำนวยการโรงเรียนจตุรมิตรวิทยาคาร สพม.ขอนแก่น เครือข่ายครูเพื่อโรงเรียนปลอดบุหรี่

เรื่อง : กิจวัฒน์ แสนศรีระ

เรียบเรียง : ชัยวัฒน์ อินไชยา