“...เวลาที่เราช่วยใครสักคนให้เขาคนนั้นเลิกเหล้าได้ แล้วมีโอกาสเห็นเขากลับมาใช้ชีวิตอย่างมีความสุข ครอบครัวและคนรอบข้างของเขาเองก็มีความสุขมากกว่าเดิม ตัวของเราก็มีความสุขไปด้วย มันเป็นพลังที่ทำให้เราอยากช่วยคนอื่น ๆ ที่ยังติดเหล้าได้เลิกเหล้าต่อไป เพราะมันอาจจะเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของชีวิตคน ๆ หนึ่งเลยก็เป็นได้” คำบอกเล่าถึงแรงบันดาลใจของ “หมอปุ้ม” ในการทำงานช่วยคนเลิกเหล้าในตำบลโคกเพชร อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ 

          “หมอปุ้ม” หรือ “นางเพ็ญทิวา สาระบุตร” ปัจจุบันเป็น ผอ.รพ.สต.ตำบลโคกเพชร อำเภอขุขันธ์  จังหวัดศรีสะเกษ หมอปุ้มเป็นหมออนามัยที่ตระหนักถึงปัญหาผลกระทบจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์   และมักจะมีกิจกรรมด้านสุขภาพในตำบลที่ส่งเสริมให้คนหันมาใส่ใจดูแลสุขภาพ พร้อมทั้งลด ละ เลิก เหล้า บุหรี่  ซึ่งนอกจากจะเป็นสาเหตุของการเจ็บป่วยในหลาย ๆ โรคแล้ว  ยังเป็นสาเหตุของการทะเลาะวิวาท  ความรุนแรงในครอบครัว  ชุมชน  ไปจนถึงสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุ ซึ่งผลกระทบจากเหล้า บุหรี่และการเจ็บป่วยเหล่านี้  กลายมาเป็นสิ่งที่เพิ่มภาระให้กับบุคลากรใน รพ.สต. ต้องเข้ามาทำการดูแลช่วยเหลือ

            เมื่อเชื่อว่า “เหล้า” เป็นสาเหตุสำคัญของปัญหาด้านสุขภาพหลายอย่างที่ทำให้ความสุขของครอบครัว และคนในตำบลโคกเพชรลดลง หมอปุ้มและกลุ่มแกนนำ อสม.ตำบลโคกเพชร จึงมักมีกิจกรรมด้านสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับการณรงค์ ส่งเสริมให้คนตระหนักถึงผลกระทบจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ทั้งในระดับชุมชนและในระดับการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมส่วนบุคคล

                        “...เราทำงานงดเหล้ามาเรื่อย ๆ มีแรงเท่าไหร่ ก็ทำเท่านั้น และมาเริ่มทำกันอย่างจริงจังก็ประมาณ ปี พ.ศ. 2557 จนถึงตอนนี้ก็ประมาณ 7-8 ปีแล้ว ตอนที่เริ่มก็มีโครงการจาก สกว. และมี สสส. ที่สนับสนุนผ่านมาทางเครือข่ายองค์กรงดเหล้า มี “พ่อจันทร์” ที่เป็นประชาคมงดเหล้าจังหวัดศรีสะเกษ  เข้ามาช่วยเป็นพี่เลี้ยงทำให้เราทำงานมีระบบ และเป็นกระบวนการมากขึ้น”

            กิจกรรมที่ดำเนินการในตำบลโคกเพชรมีกระบวนการทำงาน 2 ระดับ คือ 1) ระดับของการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม โดยมีการผลักดันให้เกิดธรรมนูญและกติกาในระดับชุมชน รณรงค์ส่งเสริมให้งานศพ งานบุญกฐิน งานบุญอัฐิปลอดเหล้า และ 2) ระดับของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของคนดื่ม คือการทำงานตรงไปที่กลุ่มนักดื่มในชุมชนให้ ลด ละ เลิกการดื่มเหล้า โดยมีกระบวนการค้นหา คัดกรอง ชวนปฏิญาณตนเลิกเหล้าและมีกระบวนการเสริมพลังให้สามารถเลิกเหล้าได้ตลอดชีวิต

            แต่เมื่อเรื่องการดื่มเหล้าถูกมองว่าเป็นเรื่องความพึงพอใจ รวมถึงเรื่องสิทธิส่วนบุคลและความหัวรั้นของกลุ่มนักดื่มหลายคน การทำงานชวนคนเลิกเหล้าจึงเป็นเรื่องที่หินเอามาก ๆ

                        “คนติดเหล้าบางคนต้องใช้เวลาเป็นปี ๆ เจอที่ไหนก็ชวนเขาที่นั่น ใช้ทุกวิธีการ ทั้งปลอบ ทั้งชวนคุยหรือแม้กระทั่งให้คนในครอบครัว ลูก เมีย ช่วยบอก กว่าเขาจะตกลงใจว่าจะเลิกเหล้ากับหมอ บอกเลยว่าต้องใช้ความพยายามเอามาก ๆ”

            อย่างในกรณี “พี่สง่า ชื่นอุรา” รายนี้ใช้เวลาอยู่ตั้งหลายปีกว่าแกจะตกลงปลงใจเลิกเหล้า วันที่แกตัดสินใจเลิกแกก็ยังบอกว่าสงสารหมอปุ้ม เห็นพยายามชวนมาตั้งนาน ฮ่า ๆ ๆ ... หมอปุ้มเล่าถึงนักดื่มบางคนที่ตนเองได้ชวนเลิกเหล้าได้อย่างออกรสออกชาติ ก่อนจะปิดท้ายด้วยเสียงหัวเราะ ที่เหมือนจะเป็นสัญญาณบอกนัย ๆ ว่า “กว่าจะผ่านมาได้แต่ละราย หนักหนาสาหัสไม่น้อย”

            หมอปุ้มพยายามรวมกลุ่มอดีตนักดื่มระดับตัวท็อปของหมู่บ้านที่เลิกเหล้าแล้ว จัดตั้งเป็น “ชมรมคนหัวใจเพชร” ทำหน้าที่เป็นอาสาสมัครร่วมกับ รพ.สต. ที่ทำงานคัดกรองและทำงานตรงกับคนดื่มในตำบลโคกเพชรให้ ลด ละ เลิกเครื่องดื่มแอลกอฮอล์  

            คนที่เข้าร่วมโครงการเลิกเหล้ามาแล้วอย่างน้อย 3 ปี คนกลุ่มนี้ จะเรียกว่า “คนหัวใจเพชร” เราก็ชวนคนหัวใจเพชรหลาย ๆ คน มารวมกลุ่มกันเรียกว่า “ชมรมคนหัวใจเพชร” คนกลุ่มนี้จะคอยทำหน้าที่ดูแล ช่วยเหลือเพื่อนสมาชิกในชมรมโดยเฉพาะการเสริมพลังใจให้เลิกเหล้าตลอดชีวิต และอีกภารกิจสำคัญที่คนกลุ่มนี้ทำได้ดีคือ การเจาะไปที่กลุ่มคนในหมู่บ้านที่มีพฤติกรรมดื่มติดเหล้า และชวนเขามาร่วมปฏิญาณตนเลิกเหล้ากับเรา ซึ่งปกติคนดื่มหนักมักเก็บตัว ไม่จับกลุ่มดื่มหรือไม่ยอมสุงสิงกับใคร

          คนหัวใจเพชรจะทำหน้าที่ร่วมกับ รพ.สต. และกลุ่ม อสม. โดย รพ.สต. และ อสม. จะทำหน้าที่ในการสำรวจ คัดกรอง คนติดเหล้าในชุมชน ก่อนที่จะนำข้อมูลเหล่านั้นมาวางแผนร่วมกันกับคนหัวใจเพชรที่จะช่วยทำหน้าที่ในการเข้าถึงกลุ่มนักดื่มบางราย และทำหน้าที่ในการเชิญชวนให้เลิกเหล้า

                        “...เวลาที่คนหัวใจเพชรไปชวนให้เลิกเหล้า  มันจะต่างจากที่หมอ หรือ อสม. ไปชวน  เพราะบางคนเขาเคยดื่มเหล้าด้วยกันมาก่อน พอไปชวนหรือไปคุยกัน เขาคุยภาษาเดียวกัน สายสัมพันธ์เขาเป็นแบบเพื่อน ชวนเพื่อน มิหนำซ้ำคนหัวใจเพชร เขาจะเข้าใจหัวอกของคนติดเหล้ามากกว่าหมอ และวิธีการเลิกเหล้า เขาสามารถบอกกันได้เพราะเขาเองก็เคยผ่านประสบการณ์นั้นมาแล้วทั้งนั้น และนั่นแหละคือความรู้ของจริงของคนหัวใจเพชร เป็นความรู้ที่เกิดจากประสบการณ์ตรงของตนเอง ต่างกับหมอบางคนที่อาจไม่เคยดื่มเหล้ามาก่อนเลยตลอดชีวิตและเมื่อเขาตัดสินใจจะเลิกเมื่อนั้นหมอค่อยหาทางช่วยเสริมในสิ่งทีเขาต้องการอีกที  เป็นการทำงานประสานและส่งต่อกันระหว่าง หมออนามัยกับคนหัวใจเพชรที่จะช่วยคน ๆ หนึ่งให้เลิกเหล้าได้”

          ในปัจจุบันชมรมคนหัวใจเพชรตำบลโคกเพชรมีสมาชิกมากกว่า 100 ราย และมีการขยายเครือข่าย ชมรมคนหัวใจเพชรอำเภอขุขันธ์ โดยมี “นายเสนาะ สิงหะ” เป็นประธานชมรมคนหัวใจเพชรตำบลโคกเพชรและเป็นประธานชมรมคนหัวใจเพชรอำเภอขุขันธ์ในปัจจุบัน ซึ่งมีเพื่อนคนหัวใจเพชรจากหลายตำบลร่วมเป็นเครือข่ายทำหน้าที่เป็นจิตอาสาชวนคนเลิกเหล้า และชมรมคนหัวใจเพชรยังเป็นสิ่งยึดเหนี่ยวร่วมกันของคนที่เลิกเหล้า ในการปฏิบัติตนให้เป็นแบบอย่างที่ดีแก่สังคม เป็นพื้นที่คอยให้คำแนะนำปรึกษาปัญหาเรื่องการเลิกเหล้าและเรื่องอื่น ๆ เสริมพลังกันและกัน ให้มีจิตใจที่เข้มแข็ง ให้คนเลิกเหล้าไม่กลับไปดื่มซ้ำ สามารถเลิกเหล้าได้ต่อเนื่องและเลิกตลอดชีวิต หมอปุ้มยังกล่าวทิ้งท้ายอีกว่า …..

                    “คนหัวใจเพชรหลายคนทำให้เราเห็นว่า เราเห็นว่าทุกคนมีศักยภาพ มีความสามารถ แค่เอาเหล้าออกไปจากชีวิตเขาได้ เขาก็สามารถดึงเอาศักยภาพที่มีมาใช้ให้เกิดประโยชน์ได้ บางคนสร้างอาชีพมีรายได้เลี้ยงดูครอบครัวได้มากขึ้น ซึ่งต่างจากตอนเมาเสียงานเสียการไปหมด บางคนได้รับการยอมรับจากชาวบ้านให้เป็นผู้นำในหมู่บ้าน ทำหน้าที่สำคัญหลายอย่างในชุมชน บางคนเป็นจิตอาสา เป็นแบบอย่างที่ดีให้กับเด็กเยาวชนให้กับคนในชุมชน เปลี่ยนจากขี้เหล้ามาเป็นฮีโร่ของใครหลายคนและที่สำคัญ เขาเป็นฮีโร่ของคนในครอบครัวของเขาเองเพราะครอบครัวเขามีความสุขมากขึ้นแน่นอน”

            บทเรียนของชมรมคนหัวใจเพชร ตำบลโคกเพชร เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างของชุมชนที่ต่อสู้กับปัญหาของการดื่มโดยมิได้มองว่าการ การแก้ปัญหาผลกระทบจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นเรื่องของหมอหรือระบบสุขภาพเท่านั้น แต่ยังเป็นหน้าที่ ๆ หลายฝ่ายต้องร่วมมือกัน ขอให้เชื่อมั่นในพลังของการมีส่วนร่วม เชื่อว่าทุกคนมีคุณค่า มีศักยภาพและดึงเอาสิ่งเหล่านั้นมาสร้างให้เกิดเป็นพลัง สร้างพลังให้เกิดเป็นทวีคูณโดยการรวมกลุ่มจัดตั้งเป็นชมรม ประสานพลังเชื่อมร้อยเป็นเครือข่ายกับหลายหน่วยงาน และลงมือแก้ปัญหาอย่างจริงจัง สิ่งที่ทำอยู่ ต่อให้ยากแค่ไหนก็มีความเป็นไปได้เสมอ เฉกเช่นบทเรียนการทำงานของ “ชมรมคนหัวใจเพชร” ในตำบลโคกเพชรแห่งนี้

เรื่อง : เพ็ญทิวา สารบุตร

เรียบเรียง : มงคล ปัญญาประชุม

ภาพปก : ประภัสสุทธ